เรียนรู้เพื่อความเข้าใจ ทัศนศิลป์ เบื้องต้น ว่าคืออะไร ? อธิบายความหมายและประเภทของทัศนศิลป์ ทั้งจิตรกรรม ประติมากรรม สถาปัตยกรรม ภาพพิมพ์ และสื่อผสมไว้อย่างครบถ้วน
ทัศนศิลป์(Visual Art) หมายถึง ศิลปะที่มองเห็น หรือ ศิลปะที่สามารถสัมผัสรับรู้ ชื่มชมด้วยประสาทตาจับต้องได้ และกินเนื้อที่ในอากาศ
ทัศนศิลป์ มี 5 ประเภท
จิตรกรรม | ประติมากรรม | สถาปัตยกรรม | ภาพพิมพ์ | สื่อผสม
1. ทำความรู้จักจิตรกรรม(Painting)
ผลงานศิลปะที่แสดงออกด้วย การขีดเขียน การวาด และการระบายสี เพื่อให้เกิดภาพลงบนพื้นระนาบ เช่น กระดาษ ผ้าใบ ไม้อัด หรือวัสดุอื่นๆ ผลงานมีลักษณะเป็น 2 มิติ คือมีความกว้างและความยาว ไม่มีความลึกหรือนูนหนา แต่ที่เห็นเหมือนภาพ 3 มิติ นั้นก็เพราะวิธีการในการวาดระบายสีทำให้รู้สึกลวงตา แต่ความจริงภาพนั้นแบน
งานจิตรกรรม แบ่งได้ 2 ลักษณะ
คือ 1. ภาพวาด 2. ภาพเขียน
ภาพวาด หรือ ภาพวาดเส้น เป็นผลงานที่สร้างสรรค์โดยใช้การวาดทำให้เกิดภาพ
ภาพเขียน หรือ ภาพระบายสี เป็นผลงานที่สร้างสรรค์โดยใช้การระบายสีทำให้เกิดภาพ
2. ทำความรู้จักประติมากรรม(Sculpture)
คือ ผลงานศิลปะที่แสดงออกด้วย การปั้น การแกะสลัก การหล่อ และการประกอบขึ้นรูป ให้เกิดรูปทรง 3 มิติ มีปริมาตร มีนํ้าหนัก และกินเนื้อที่ในอากาศ สามารถสร้างสรรค์ด้วยวัสดุต่างๆมากมาย เช่น ดินนํ้ามัน ดินเหนียว ปูนพลาสเตอร์ เทียน ขี้ผึ้ง หิน ไม้ โลหะ และอื่นๆอีกมากมาย
งานประติมากรรม มี 3 ลักษณะ
คือ นูนตํ่า | นูนสูง | ลอยตัว
ประติมากรรมแบบนูนตํ่า มีรูปทรงนูนขึ้นจากพื้นหรือจากฐานเพียงเล็กน้อย สร้างเพื่อมองเห็นด้านหน้าเป็นหลัก
ประติมากรรมแบบนูนสูง รูปทรงจะนูนขึ้นกว่าแบบนูนตํ่า มีฐานรองรับสามารถมองเห็นได้ 2 ด้าน คือ ด้านหน้า กับ ด้านข้าง
ประติมากรรมแบบลอยตัว มองเห็นได้รอบตัว คือ มองเห็นได้ทั้ง ด้านหน้า ด้านข้าง ด้านหลัง ไม่มีพื้นหลัง แต่มีฐานรองรับ เพื่อให้รูปทรงตั้งอยู่ได้
3. ทำความรู้จักสถาปัตยกรรม(Architecture)
คือ ผลงานศิลปะที่เกี่ยวกับ สิ่งก่อสร้าง รวมถึงสิ่งแวดล้อม ทั้งภายในและภายนอกสิ่งปลูกสร้าง เป็นงานศิลปะที่มีขนาดใหญ่ มั่งคง แข็งแรง และมีอายุยืนยาว
สถาปัตยกรรม แบ่งออกได้เป็น 2 ลักษณะ
คือ แบบเปิด | แบบปิด
สถาปัตยกรรมแบบเปิด คือ สิ่งก่อสร้างที่มนุษย์เข้าไปใช้ประโยชน์ เช่น อาคารบ้านเรือน โรงเรียน โรงแรม อุโบสถ วัด
สถาปัตยกรรมแบบปิด คือ สิ่งก่อสร้างที่เกิดจากความเชื่อความศรัทธา ไม่ได้สร้างให้คนเข้าไปอยู่อาศัยในนั้นจริงๆ เช่น เจดีย์ อนุสาวรีย์ สถูป
4. ทำความรู้จักภาพพิมพ์(Printmaking)
คือ ผลงานศิลปะที่ถูกสร้างขึ้นด้วย วิธีการพิมพ์จากแม่พิมพ์ลงบนวัสดุรองรับ ผลงานมีลักษณะ 2 มิติ คือมีความกว้าง และความยาว เช่นเดียวกันกับงานจิตรกรรม
ภาพพิมพ์มี 4 ประเภท
ผิวนูน | ร่องลึก | พื้นราบ | ตะแกรงไหม
ภาพพิมพ์ผิวนูน (Relief Printing) เป็นเทคนิคการพิมพ์ที่พิมพ์จากส่วนที่อยู่สูงบนแม่พิมพ์ ดังนั้นส่วนที่ถูกแกะเซาะออกไปหรือส่วนที่เป็นร่องลึกลงไปจะไม่ถูกพิมพ์ วัสดุที่ใช้ทำแม่พิมพ์ผิวนูนสามารถเป็นได้หลายอย่าง เช่น ไม้ โลหะ พลาสติก ยาง เป็นต้น ภาพพิมพ์ผิวนูนเป็นเทคนิคการพิมพ์ที่เก่าแก่และได้รับความนิยมมาอย่างยาวนาน สามารถใช้สร้างสรรค์ผลงานศิลปะที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัวได้หลากหลายรูปแบบ เช่น ภาพประกอบ โปสเตอร์ หนังสือ ฯลฯ
ภาพพิมพ์ร่องลึก (Intaglio Printing) เป็นกระบวนการพิมพ์ที่พิมพ์จากร่องลึกของแม่พิมพ์ โดยวิธีการแกะสลักหรือกัดกรดให้ส่วนที่ลึกลงไปของแม่พิมพ์เป็นร่อง จากนั้นจึงทาหมึกลงไปในร่องลึกและเช็ดบริเวณที่ไม่ต้องการจะพิมพ์ออก แล้วนำกระดาษเปียกน้ำหมาดๆ วางลงบนแม่พิมพ์ จากนั้นพิมพ์ด้วยแท่นพิมพ์ที่มีแรงกดสูงเพื่อกดกระดาษให้ไปดูดซับหมึกขึ้นมา
ภาพพิมพ์ร่องลึกเป็นเทคนิคการพิมพ์ที่เก่าแก่ที่สุดเทคนิคหนึ่ง มีอายุย้อนไปได้ถึงสมัยกรีกโบราณ เดิมทีใช้พิมพ์หนังสือและเอกสารสำคัญต่างๆ ต่อมาจึงพัฒนามาเป็นเทคนิคการพิมพ์ภาพศิลปะ โดยศิลปินมักใช้เทคนิคนี้เพื่อสร้างภาพพิมพ์ที่มีรายละเอียดและความละเอียดสูง เช่น ภาพพิมพ์ลายเส้น ภาพพิมพ์ภาพถ่าย เป็นต้น
ภาพพิมพ์พื้นราบ (Planographic printing) เป็นกระบวนการพิมพ์ที่พิมพ์จากพื้นผิวเรียบของแม่พิมพ์ โดยไม่ต้องขุดหรือแกะพื้นผิวลงไป แต่ใช้สารเคมีเข้าช่วย บริเวณที่ต้องการพิมพ์และบริเวณที่ไม่ต้องการพิมพ์จะอยู่ในระนาบเดียวกัน แตกต่างกันเพียงบริเวณที่ต้องการพิมพ์จะมีคุณสมบัติรับหมึก ส่วนบริเวณที่ไม่ต้องการพิมพ์จะมีคุณสมบัติไม่รับหมึก
ภาพพิมพ์พื้นราบมีข้อดีคือสามารถพิมพ์ได้รวดเร็วและปริมาณมาก เหมาะกับการพิมพ์หนังสือ นิตยสาร บรรจุภัณฑ์ และสื่อสิ่งพิมพ์อื่นๆ
ภาพพิมพ์ตะแกรงไหม (Silk Screen) หรือที่เรียกว่าภาพพิมพ์ซิลค์สกรีน เป็นกระบวนการพิมพ์ที่ใช้ในการพิมพ์ภาพหรือข้อความลงบนพื้นผิวต่างๆ โดยใช้ตะแกรงที่มีรูพรุนละเอียด หมึกจะถูกรีดผ่านตะแกรงไปยังพื้นผิว โดยบริเวณที่ไม่ได้รับหมึกจะเป็นบริเวณที่ตะแกรงปิดอยู่
ภาพพิมพ์ตะแกรงไหมสามารถพิมพ์ลงบนพื้นผิวต่างๆ มากมาย เช่น กระดาษ ผ้า พลาสติก โลหะ และไม้ ภาพพิมพ์ตะแกรงไหมมักใช้ในงานศิลปะ การออกแบบ อุตสาหกรรม และการค้า
ภาพพิมพ์ตะแกรงไหมมีข้อดีหลายประการ เช่น
• สามารถพิมพ์ภาพหรือข้อความที่มีรายละเอียดสูง
• สามารถพิมพ์ลงบนพื้นผิวต่างๆ มากมาย
• สามารถใช้กับหมึกชนิดต่างๆ
• เป็นกระบวนการพิมพ์ที่ประหยัด
ภาพพิมพ์ตะแกรงไหมเป็นกระบวนการพิมพ์ที่หลากหลายและมีประสิทธิภาพ ซึ่งสามารถใช้ในงานต่างๆ ได้มากมาย
5. ทำความรู้จักสื่อผสม(Mixed Media)
คือ ผลงานศิลปะที่สร้างสรรค์ขึ้นโดยใช้เทคนิคและวิธีการทางด้านทัศนศิลป์หลายประเภท และใช้วัสดุหลากหลายชนิดมาผสมผสานทำให้เกิดผลงานชิ้นใหม่ มีทั้งแบบ 2 มิติ และ 3 มิติ วัสดุที่ใช้มีหลากหลาย เช่น
วัสดุจากธรรมชาติ เช่น ดิน หิน ไม้ เปลือกหอย
วัสดุสังเคราะห์ เช่น กระจก กระดาษ พลาสติก และโลหะ
ซึ่งทำให้ผลงานที่สร้างสรรค์ออกมาดูแปลกตาและน่าสนใจมาก
สอนโดย : ครูอุ๋ย โรงเรียนมหาวชิราวุธ จังหวัดสงขลา
